Voormalige Boerderij De Kleine Valkeneng – Rijksmonument 528021-2, Woudenbergseweg 40
De Kleine Valkeneng is in de achttiende eeuw ontstaan. De vroegste vermelding dateert net als die van het oude Blauwe Huis uit 1753. De boerderij is niet meer in bedrijf. Ook de Kleine Valkeneng is een typisch hallehuis, met eikenhouten gebinten. Het dak met afgewolfde einden is met riet gedekt. In de wit gepleisterde voorgevel zitten vier vensters met luiken, twee grote in het midden en twee kleine aan de zijkant. Boven in de voorgevel zat vroeger een hooiluik, maar dat is in de vijftiger jaren van de vorige eeuw vervangen door het huidige zolderlicht. Tot de ruilverkaveling (Heiligenbergerbeek) in 1982 was afgerond, behoorde bij de boerderij negen hectare grond. Het was voor de Tweede Wereldoorlog een gemengd bedrijf net als de andere boerderijen in de omgeving. De veestapel bestond uit melkkoeien, varkens en kippen en er werden voornamelijk rogge en aardappelen verbouwd. Na 1945 werd de veestapel belangrijker en werd een steeds groter deel van het bouwland in weiland omgezet. Omdat de Kleine Valkeneng een klein boerenbedrijf was, is het slechts heel langzaam gemechaniseerd. Een tractor en melkmachine kwamen beduidend later dan bij de meeste andere boeren in de omgeving.
Ook de boerderij zelf is niet of nauwelijks gemoderniseerd en het interieur bevindt zich nog in de oude staat. Aan de indeling is de laatste 50 tot 100 jaar weinig gewijzigd. Zo zijn op de deel de paardenbox, de grupstallen en de afgetimmerde keten op de hilden nog aanwezig. Het voorhuis is in drieën gedeeld. In het midden bevindt zich de woonkamer en aan beide zijden bevinden zich slaapkamertjes. Links is ook de kelder en de opkamer aanwezig. In de woonkamer bevindt zich een mooie schouw, betegeld met “witjes”. Boven de schouw is in het rookkanaal een rookkast aanwezig, waarin vroeger de worsten en de hammen werden gerookt. De rookkast is ruim: de hammen en worsten van twee varkens konden tegelijkertijd worden gerookt. Op de geut bevindt zich nog een oude koperen pomp.
In de varkensschuur achter het huis staan oude eiken spanten, die afkomstig zouden zijn uit de Grote Valkeneng. Deze hofstede (meer zuidwaarts richting Leersum gelegen) is in 1889 afgebroken. De zwarte houten schuur bij de boerderij was vroeger een schaapskooi. Nadat de schaapskooi buiten gebruik was geraakt zijn de schuine wanden rechtgetrokken. Daarna (vanaf circa 1920) werd de schaapskooi gebruikt als varkensschuur. Op het erf staat een oude linde. Links daarvan bevond zich nog tot halverwege de vorige eeuw de waskeet. In dit houten gebouwtje stond het fornuis waarin heet water werd gestookt, onder andere voor het doen van de was. De was keet verloor zijn functie na het verschijnen van de wasmachines en verdween van het erf. Verder bevinden zich nog diverse kleine opstallen op het erf (kippenschuur, eenvoudige melkstal en een hooiberg met zinken kap en betonnen roeden uit 1968).
Het erf van de Kleine Valkeneng ligt er (2003) dankzij de inzet van de bewoonster, mevrouw A. Westbroek-Appeldoorn, en de hulp van haar familie altijd netjes verzorgd bij. Dit geldt zeker voor de karakteristieke boerentuin voor het huis.
NB De Kleine Valkeneng is na 2003 ingrijpend maar wel historiserend verbouwd en heeft desondanks twee inschrijvingen in het rijksmonumentenregister.
Referenties
- Maarn, geschiedenis en architectuur, pag 197.
- Boerenbouw op Herengoed, pag 34.
- CHC collectie, foto’s 1999 en 2013.
- Wikipedia Lijst van rijksmonumenten in Maarn.
