De Cultuurhistorische Commissie (CHC) heeft op zaterdag 11 en zondag 12 september 2010 de Open Monumenten Dagen in Maarn georganiseerd. Het thema van dit jaar was 'De smaak van de 19e eeuw'. Onze interpretatie van dit thema betrof inrichting en beleving van het landschap.
Want daarin is, met name in onze contreien, de smaak van de 19e eeuw duidelijk herkenbaar. Het accent in ons programma lag daarbij op een trend die aan het eind van de negentiende eeuw werd ingezet: de bebossing van de Heuvelrug, het bouwen van buitenhuizen, het ontstaan van landgoederen en de ontsluiting van het gebied door de spoorlijn van Utrecht naar Arnhem. De smaak op het gebied van de beleving van het buitengebied van die tijd veranderde ons landschap destijds ingrijpend.
Na de uitwerking van de plannen in het voorjaar werd in enthousiaste samenwerking met een aantal partners een programma samengesteld dat zich concentreerde op wat inmiddels de 'Maarnse Lustwarande' is gaan heten. Aan de planning en organisatie van deze Open Monumentendagen werd intensief meegewerkt door mensen van het Maarten Maartenshuis te Doorn, Landgoed Stameren, het Zwerfsteneneiland in de Zandafgraving, Perron 3 / Station Maarn en Villa 't Stort. Op de foto een van de eerste werkzaamheden: het aanbrengen van de nodige vlaggen, spandoeken en banieren.
Het Maarten Maartenshuis
Dit buitenhuis ligt enigszins verscholen in het groen aan de Amersfoortseweg 98. Hier waren op zaterdag 10 september 2010 om 10.30 en 12.30 uur twee lezingen georganiseerd over Maarten Maartens en zijn woning. Aan de deze lezingen werd door ongeveer 50 personen deelgenomen. De lezingen werden gehouden in de werkkamer van de schrijver Maarten Maartens, pseudoniem van J. M. W. van der Poorten Schwartz (1858-1915). Door de zeer ter zake kundige inleider, de heer Bouwe Postmus, voorzitter van de Maarten Maartens Stichting, werd een levendig maar ook tragisch beeld geschetst van leven en werken van Maarten Maartens en zijn gezin. Het publiek kreeg uitgebreid de gelegenheid om vragen te stellen. Na de lezing kon men een kijkje nemen in het Maarten Maartenshuis en in de tuin eromheen. Een aantal bezoekers ging niet naar de lezing maar keek alleen rond in het huis waarvan de inrichting grotendeels bewaard is gebleven. Ook nu weer bleek dat dit een belangrijke kwaliteit is van de Open Monumentendagen: het rondsnuffelen in gebouwen die anders voor het publiek gesloten blijven. De dochter van Maarten Maartens, Ada van der Poorten Schwarz heeft na het overlijden van haar vader het huis tot een centrum voor nationaal en internationaal jeugdwerk gemaakt. Een aantal bezoekers van de lezingen gaf te kennen dat zij lang geleden enkele weken in het kader van dat jeugdwerk in het huis hadden doorgebracht. Ze vonden het heel bijzonder om na zoveel jaren hun vroegere logeeradres terug te kunnen zien! In het totaal bezochten ongeveer 125-150 mensen deze locatie. Een klein aantal bezoekers bezocht ook het restaurant van hotel De Zonheuvel dat voor deze gelegenheid was opengesteld en zelfs een speciaal lunchmenu voor de bezoekers in de aanbieding had. Voor meer informatie over het Maarten Maartenshuis en zijn bewoners zie: www.maartenmaartens.nl.
 |
 |
| Maarten Maartenshuis | Landgoed Stameren |
Landgoed Stameren
Dit buitenhuis ligt evenals het Maarten Maartenshuis verscholen in het bos, aan de Amersfoortseweg 1a. Op zaterdag 11 september om 9.30 en 13.30 uur werd hier door Simon Klingen, deskundige op het gebied van bossen en bosbeheer, tweemaal een lezing gehouden. Deze lezingen vonden plaats in een grote kamer van het landhuis en zij behandelden de gedaanteverwisseling van het landschap in de 19e eeuw. Simon wist op de van hem bekende wijze, ondersteund door een powerpoint presentatie, het publiek te boeien en tot vragen en reacties te prikkelen. Het publiek kon zijn aanpak zeer waarderen, men stelde de nodige vragen en ging op enkele punten met de spreker in discussie. Ten tijde van de bouw van Huize Stameren vond je op de Utrechtse Heuvelrug ter plaatse uitgestrekte heidevelden waar schaapskudden graasden. Door de uitvinding van kunstmest werd de productie van schapenmest, tot dan toe noodzakelijk voor bemesting van de akkers, min of meer overbodig. De eigenaars van de grond vonden het vervolgens profijtelijk om bos aan te planten. Dit leverde namelijk hout op dat onder meer aan de kolenmijnen verkocht kon worden. Daarom vinden we nu dus uitgestrekte bossen rond Huize Stameren, daar waar men vroeger in alle richtingen kon genieten van adembenemende vergezichten. Ongeveer 60 bezoekers bezochten de twee lezingen en daarnaast waren er nog zo'n 100 tot 200 mensen die het huis en het landgoed eromheen bezochten. Huize Stameren is eigendom van Stichting Het Utrechts Landschap en is niet geopend voor publiek. Wel kan er in de omgeving van het huis gewandeld worden, voor meer informatie zie: www.utrechtslandschap.nl.
Het Zwerfsteneneiland van Maarn
Het Zwerfsteneneiland is te vinden in de Zanderij bij Maarn, ontstaan na de doorgraving van de Utrechtse Heuvelrug bij de aanleg van de spoorlijn Utrecht-Arnhem. Het heeft van de provincie Utrecht de status van aardkundig monument gekregen. Daarnaast is het ook een kunstwerk met respectabele cultuurhistorische achtergronden, die rechtstreeks verwijzen naar de aanleg van de Rhijnspoorweg in 1838. Op zaterdag 11 september om 11.15 uur kon men deelnemen aan een rondleiding onder leiding van Wim Hoogendoorn, zie foto, initiatiefnemer voor de realisatie en auteur van een boek over het Zwerfsteneneiland. Bij de indrukwekkende overblijfselen van een draaischijf kregen de bezoekers een korte inleiding over het ontstaan van de Utrechtse Heuvelrug, de zandafgraving en het Zwerfsteneneiland. Op beeldende wijze wist Wim het gezelschap in korte tijd op de hoogte te brengen van de vorming van het landschap van de Heuvelrug gedurende de laatste ijstijden. Nadat men zo te weten was gekomen hoe al die grote keien uit Scandinavië hier terecht zijn gekomen, ging het gezelschap over de dam naar het zwerfsteneneiland. Hier zette Wim zijn relaas voort over de stenen, die volgens een ontwerp van de kunstenaar Peter Enter in de vorm van een windroos zijn neergelegd. Ongeveer 25 tot 30 bezoekers kwamen op deze activiteit af. Het zwerfsteneneiland is niet geopend voor het publiek, maar kan wel bezocht worden na afspraak en onder begeleiding. Op de website www.aardkundigewaarden.nl vindt u meer informatie over het Zwerfsteneneiland van Maarn.
 |
 |
 |
| Zwerfsteneneiland | toespraak Thijs Meinders | Duitse Keizer Wilhelm II |
Perron 3 / voormalig NS-station Maarn
Vrij verscholen is aan de Stationsweg 1 het voormalige station van Maarn te vinden. Het station viert dit jaar zijn honderdjarig jubileum. Ter gelegenheid daarvan waren er exposities ingericht met treinschilderijen van Rein Pol, een aantal kunstwerken van de kunstenaars van Perron 3 en foto’s en ansichtkaarten van Rien Pater rond honderd jaar station Maarn. Ook stonden er modeltreinen opgesteld. Op vrijdagavond, voorafgaand aan de Open Monumentendagen, was de officiële opening van de viering van dit honderdjarig bestaan. Ongeveer dertig genodigden, onder wie twee wethouders en een vertegenwoordiging van de NS, waren aanwezig. CHC voorzitter Thijs Meinders hield een toespraak, waarin hij met kracht van argumenten het voortbestaan van het oude station Maarn bepleitte, zie de foto. Verder pleitte hij voor meer zichtbaarheid van de buitenhuizen vanaf de Amersfoortseweg om zo de aantrekkelijkheid van de 'Maarnse Lustwarande' te vergroten. De volgende spreekster, Jacqueline Smets van Perron 3, schetste het ontstaan en de activiteiten van Perron 3 als atelier voor een aantal kunstenaars, met daarbij een belangrijke functie voor de lokale omgeving in de vorm van cursussen, workshops, exposities en open atelierdagen. Ook Jacqueline hield een pleidooi voor het duurzame behoud van deze unieke en creatieve plek. Laten we hopen dat de boodschap is aangekomen bij de aanwezige bestuurders.
De locatie Perron 3 / voormalig Station Maarn was op zaterdag 11 en zondag 12 september de gehele dag opengesteld voor publiek dat in grote getale kwam kijken naar het gebouw en de exposities. Een hoogtepunt was de terugkeer van een van de beroemdste bezoekers van het station, de Duitse Keizer Wilhelm II, op dit station. Lang geleden, op 19 november 1919 kwam de keizer per trein aan in Maarn, als vluchteling en asielzoeker. Zijn terugkeer vond plaats op zaterdag 11 september om 15.30 uur. Zo kon het massaal toegestroomde publiek meemaken dat de keizer en zijn echtgenote, gekleed naar de mode van hun tijd, in de stralende zon in een antieke auto, een Ford T, op het station arriveerden. Historisch niet geheel verantwoord, maar toch een leuke act. De keizer en zijn echtgenote lieten zich door de officials langs de tentoonstellingen leiden en toonden zich zeer geïnteresseerd. Vervolgens onderhielden zij zich enige tijd minzaam met enkele personen uit het publiek om daarna weer naar hun optrekje in Doorn af te reizen. Er was veel publiek op beide dagen, met als hoogtepunt de aankomst van de keizer. We schatten dat er in het totaal gedurende twee dagen zo'n 300 tot 500 mensen op bezoek geweest zijn bij Perron 3 / voormalig Station Maarn. Als extra activiteit zijn door de CHC in samenwerking met Hans Jurgens van Perron 3 enkele schoolklassen van het basisonderwijs uitgenodigd voor een bezoek aan de exposities. Op woensdagochtend 15 september kwamen twee groepen van respectievelijk 20 en 26 leerlingen op bezoek bij Perron 3. Het ging om de klassen 6 en 7 van basisschool De Meent onder begeleiding van hun leerkrachten en enkele ouders. Het waren levendige en leerzame bijeenkomsten, waarin zij op deskundige wijze door Thijs Meinders en mensen van Perron 3 langs de exposities geleid werden. De kinderen keken hun ogen uit en stelden vele vragen. Wie meer wil weten over Perron 3 kan terecht op de website www.atelierperron3.nl.
Landgoed 't Stort
Waar alle eerder beschreven objecten niet of nauwelijks van de weg af zijn te zien, is Huize 't Stort prachtig zichtbaar aan de Amersfoortseweg 9. Een voorbeeld voor hoe het bij de andere buitens aan de Amersfoortseweg ook zou kunnen! De begane grond van dit prachtige gerestaureerde buitenhuis, waarin de organisatie De Tussentijd is gevestigd, was op zaterdag 11 én op zondag 12 september 2010 de gehele dag opengesteld voor het publiek. Velen namen de gelegenheid te baat om door de gangen, hallen, kamers, serres en erkers van dit inspirerende huis rond te dwalen. Zowel op zaterdag 11 als op zondag 12 september 2010 vonden er om 11.00 en 14.30 uur interactieve lezingen plaats over 'De tussentijd, route naar verbindend leiderschap' door Debbie Molhuizen, oprichter van de organisatie en auteur van het boek 'De tussentijd'. Gedurende deze twee dagen namen ongeveer 60 bezoekers deel aan de workshops van Debbie Molhuizen en bezochten naar schatting 200 tot 300 personen het huis en de prachtig aangelegde tuin eromheen.
We kunnen als CHC terugzien op geslaagde Open Monumentendagen 2010. Het weer werkte gelukkig mee. Dankzij de welwillende en enthousiaste medewerking van eigenaars en beheerders konden een vijftal objecten die gewoonlijk gesloten zijn voor het publiek, opengesteld worden voor de bezoekers. In deze objecten vonden 11 specifieke activiteiten plaats zoals lezingen, rondleidingen en workshops waaraan in totaal ongeveer 300 bezoekers hebben deelgenomen. Er was een vaste expositie in het Maarten Maartenshuis, en in Perron 3 / voormalig Station Maarn waren voor deze gelegenheid niet minder dan zes kunst- en historische exposities ingericht. Het totaal aantal bezoekers is moeilijk te schatten. Als we de geschatte aantallen bezoekers per object bij elkaar optellen dan heeft er tijdens de Open Monumentendagen 2010 te Maarn in het totaal tussen de 750 en 1250 maal een bezoek plaatsgevonden aan alle opengestelde objecten.
door: Gijs van Roekel
