Nederlands Hervormde Kapel – Gemeentelijk Monument, Kapelweg 45
De dorpskern Maarn had aan het eind van de 19de eeuw geen kerkgebouw voor de destijds voornamelijk protestantse gemeente. Inmiddels werd er in het begin van de 20ste eeuw al wel gekerkt in café De Plattenberg, ten huize van de heer E. Veldhuizen. De evangelisten De Vries en Volk leidden meestal deze diensten. Zij gingen in deze periode dus zowel in Maarn als in Maarsbergen voor in de eredienst. Maar de dorpskern Maarn breidde zich uit. Woonden er in 1910 nog geen duizend mensen in Maarn, in 1914 zijn dat er 1234. De behoefte aan een kerk groeide.
Aan deze behoefte werd tegemoet gekomen door de familie Van der Poorten Schwartz, die op ‘De Zonheuvel’ woonde, het tegenwoordige Maarten Maartenshuis in Doorn. De heer J. W. M. van der Poorten Schwartz (1858-1915) was een schrijver/auteur, die onder het pseudoniem Maarten Maartens in Nederland en vooral in Engelstalige landen bekendheid verwierf. De schrijver overleed op 6 augustus 1915 en werd begraven in Nederlangbroek. Ter nagedachtenis aan haar man nam mevrouw Van der Poorten Schwartz het initiatief een kapel te bouwen. Dit geschiedde op het stuk grond van de heer Teunis van de Baan uit Doorn, die een stuk heidegrond had gekocht in Maarn, aan de pas aangelegde gemeenteweg, de huidige Kapelweg. De opdracht voor het bouwen van de kerk werd gegeven door de Nederlandse Hervormde Gemeente te Doorn. In 1916 was de bouw gereed. Het was nauwelijks een echt kerkgebouw te noemen, meer een evangelisatiegebouwtje, klein, rechthoekig, met een aanbouwtje eraan. Het kerkgebouw werd op 9 april 1916 in gebruik genomen met een eredienst met als voorganger ds. Rijnders uit Doorn. De grond bleef aanvankelijk eigendom van de heer Van de Baan.
In 1918 richtte men, bij koninklijk besluit, de Vereniging tot Stichting ener zelfstandige Nederlandsche Hervormde Gemeente Maarn-Maarsbergen op. Per 1 januari 1919 vond de overdracht van de kerk namens de stichtster, mevrouw Van der Poorten Schwartz, aan de Stichting plaats. Tegelijkertijd verkocht de heer Van de Baan de grond van de kerk aan de Stichting. Vanaf dat moment streefde de gemeente naar een zelfstandige Hervormde Gemeente Maarn-Maarsbergen. Op zondag 11 februari 1923 werd de Maarnse kerkelijke gemeente voor het eerst met klokgelui ter kerke genodigd. De klok was geschonken door de familie Blijdenstein van Huis te Maarn. Het aantal kerkgangers groeide en de kerk werd te klein. Op 28 november 1926 nam de gemeente het verbouwde kerkgebouw, De Kapel, in gebruik. Door de verzelfstandiging in het jaar 1927 kon de Stichting haar taak en haar bezittingen aan de kerkvoogdij overdragen, hetgeen formeel gebeurde op 5 januari 1929. Later zijn de kerk en de consistoriekamer enkele keren verbouwd en is het ontmoetingscentrum naast het kerkgebouw verrezen. De officiële naam van de Nederlands Hervormde kerk is nu De Kapel; zij maakt deel uit van de Protestantse Gemeente i.w. te Maarn-Maarsbergen.
De Kapel is een typisch voorbeeld van een kapelletje, waarbij u architectonisch gezien even het aangebouwde ontmoetingscentrum mag vergeten. De oorspronkelijke kapel, uit 1916, heeft een rechthoekige plattegrond met een klein uitbouwtje. In 1926 was de kapel al te klein en werd deze uitgebreid. Het gebouw ligt verhoogd ten opzichte van de Kapelweg. De plattegrond van de kapel is een Grieks kruis met aan de voorzijde een rechthoekig, laag ingangsportaal, dat tegenwoordig alleen voor trouw- en rouwdiensten wordt gebruikt. De bouw in 1970 van het ontmoetingscentrum, heeft visueel afbreuk gedaan aan de eigenlijke kapel. In 1980 is De Kapel gerenoveerd, waarbij de consistoriekamer bij de kerk werd getrokken. Het interieur werd gewijzigd, het orgel werd verplaatst naar de zijde boven de oorspronkelijke ingang. Daar tegenover werd het liturgisch centrum ingericht en in één van de groengetinte ramen werd de roede-indeling veranderd in een kruis. Kenmerkend voor de vormgeving is het voorportaal met het grote spitsboogvormige bovenlicht en daarnaast de spitsboogvensters. In de gevel is een sieranker geplaatst in een ronde uitsparing. Het aanzien wordt versterkt door een zesvoudige klokkentoren met galmgaten en een spits dak met windwijzer in de vorm van een haan.
Referenties
- Maarn, geschiedenis en architectuur, pag 128.
- Geloven in Monumenten, pag 19, 31.
- CHC Collectie, foto’s gemaakt 5-3-2012.
- Wikipedia Lijst van gemeentelijke monumenten in Utrechtse Heuvelrug