In de nacht van 22 op 23 juni 1943 stortte in Maarn een Britse bommenwerper brandend neer. De viermotorige Lancaster van de RAF was op de weg terug naar huis. Het had deelgenomen aan een nachtelijk bombardement op de oorlogsindustrie in Mülheim. Het toestel werd onderschept en geraakt door een Duitse nachtjager. Het vloog in brand, verloor cirkelend boven Maarn onderdelen en boorde zich uiteindelijk in een heideveld naast boerderij Aarendal. De zeven inzittenden kwamen om het leven.
Sinds 14 april 2012 herinnert een gedenksteen op De Pol, vlakbij de plek waar vroeger Aarendal stond aan deze trieste gebeurtenis uit de Tweede Wereldoorlog. Op een plaquette staan – in alfabetische volgorde – de namen van de bemanningsleden:
In de nacht van 23 juni 1943 stortte in deze omgeving een vliegtuig neer. De Lancaster bommenwerper van de Britse luchtmacht (RAF) was op weg naar Mülheim in Duitsland. Boven Maarn werd het vliegtuig getroffen door vijandig vuur. Het kwam terecht op het heideveld naast de boerderij Aarendal. De zeven bemanningsleden kwamen om het leven. Wij gedenken hen.
John William Bembridge (20 jaar)
John Sidney Francis Victor Crawley (22 jaar)
Edmond Alexis Duchene (22 jaar)
Wilson Hebenton Gordon (22 jaar)
Eric George Grove (23 jaar)
William Patrick Smith (30 jaar)
John Trevor Winterbon, piloot (21 jaar)‘They gave their all’
Cultuurhistorische Commissie en 4 mei-comité Maarn
14 april 2012
De plaquette is aangebracht op een eeuwenoude zwerfsteen, een roze pegmatiet. Deze steen verwijst naar een ander stuk van de historie van Maarn, het ontstaan van de Utrechtse Heuvelrug. In de voorlaatste ijstijd stuwde het verschuivende ijs het landschap op tot in deze omgeving een heuvelrug achterbleef. Het ijs voerde vanuit Scandinavië grote keien en zwerfstenen met zich mee. In Maarn herinnert daar een aardkundig monument, het Zwerfsteneneiland, aan. Er is een indrukwekkende collectie zwerfstenen te zien. Zie ook www.zwerfsteneneiland.nl
They gave their all
Het Lancastermonument in Maarn kreeg het motto mee ‘They gave their all’. Het is immers ook en vooral een eerbetoon aan zeven jonge mannen die hun leven opofferden in de strijd voor vrede en veiligheid. De tekst verwijst naar de woorden die de ouders van de Australische piloot John Trevor Winterbon op zijn grafsteen zetten: ‘he gave his all‘.
De bemanningsleden van de Lancaster III, nr ED 599, zijn begraven op het ereveld voor geallieerde strijdkrachten uit de Tweede Wereldoorlog op begraafplaats Rusthof van de gemeente Amersfoort, gelegen aan de Dodeweg te Leusden.
Folder Lancastermonument Maarn
Ter gelegenheid van de onthulling van de gedenksteen op De Pol in Maarn is op 4 mei 2012 een folder uitgebracht door de Cultuurhistorische Commissie Maarn Maarsbergen (CHC), in samenwerking met het 4 mei Comité Maarn Maarsbergen.
Hieronder vind u de onderdelen van deze folder. Het schutblad wordt gevormd door de omslag van het logboek van de missie van de Lancaster.
Klik op een afbeelding voor een vergroting (wordt in een apart venster geopend)
In de folder vindt u veel informatie over de fatale vlucht van Winterbons vliegtuig en het daaraan gewijde monument. Verder zijn er een beschrijving van het vliegtuig en de crash, en enige informatie over de aanval op Mülheim. Ook is er iets meer te lezen over de bemanningsleden. De informatie is ontleend aan het goed gedocumenteerde RAF-archief. Zie verder ook www.raf.mod.uk/history.
Op 4 mei vorig jaar was er een herdenking van een op 3 sept 1943 neergeschoten Lancaster in Benschop. Daar is in het gemeentehuis ook een plaquette opgehangen. Ter gelegenheid hiervan maakte één van de twee nog luchtwaardige Lancasters een vlucht. Om een indruk te krijgen van dit vliegtuig zie de betreffende youtube filmpjes!
Adoptie door basisschool De Meent
Het monument is geadopteerd door basisschool De Meent in Maarn. In 2012 is groep 8 nauw betrokken geweest bij de onthulling van de gedenksteen. In de klas is een lesbrief behandeld en er is door alle leerlingen een gedicht over de Lancaster gemaakt. Het mooiste gedicht, zo vond de jury, was gemaakt door Maartje van der Hammen en Melanie Kaijzer. Zij lazen dit gedicht ‘Ons monument’ bij de onthulling voor.
Groep 8 zorgt er voor dat het monument netjes blijft. De huidige groep 7 weet al dat zij die taak volgend jaar over zullen nemen. Zo wordt het verhaal over deze gebeurtenis steeds opnieuw doorgegeven.
Officiële onthulling 14 april 2012
De officiële onthulling gebeurde door burgemeester Frits Naafs van de gemeente Utrechtse Heuvelrug en ooggetuige uit 1943 Diny Lieftink-Heerikhuisen, geassisteerd door twee leerlingen van De Meent. Vervolgens legde Squadron Leader Christoph Barstow namens de Britse Royal Air Force een krans. Ook de Nederlandse Koninklijke Luchtmacht was vertegenwoordigd in de persoon van commodore Chris Lorraine. Tot de genodigden hoorden ook twee mensen uit het verzet tijdens de oorlog en bezetting 1940-1945. Hieronder een aantal foto’s van het evenement.
 |
 |
 |
Er was veel belangstelling voor de korte plechtigheid. Twee leerlingen van De Meent lazen hun gedicht voor, burgemeester Naafs hield een toespraak, Laurens van Egmond, hoornblazer bij Harmonie Manderen blies de Last Post en na een korte stilte het Reveille. Harmonie Manderen speelde vooraf toepasselijke muziek en sloot de plechtigheid af met het spelen van het Britse ‘God save the Queen’ en van ons Wilhelmus.
 |
 |
 |
Naast de ruim vijftig genodigden en musici van Harmonie Manderen woonden circa 150 dorpsgenoten de onthulling bij; zij defileerden aan het eind van de bijeenkomst langs de gedenksteen.
 |
 |
In de nieuwsbrief van mei 2012 van de Commonwealth War Graves Commission (CWGC) wordt met een artikel ‘Monument to British Lancaster crew unveiled in Maarn’ aandacht besteed aan de onthulling van dit oorlogsmonument.
 |
 |
Kleed van Atelier T’uniek
Atelier T’uniek is een project van Reinaerde. Mensen met een beperking maken in het atelier veel mooie dingen: vlaggenslingers, verkleedkleren, feesthoeden, armbanden, haarlinten,enz. In het winkeltje van T’uniek in Dorpshuis De Twee Marken zijn die producten ook te koop. T’uniek voelt zich thuis in Maarn en daarom wilden ze graag een bijdrage leveren aan dit Maarnse initiatief: ze maakten voor ons een kleed voor de officiële onthulling.
Het werd een prachtig groen kleed met daarop de vlaggen van Engeland (voor zes van de zeven omgekomen bemanningsleden, Australië (waar de piloot vandaan kwam) en van Nederland. Na de onthulling is het kleed geschonken aan De Meent, waar het elk jaar uit de kast komt als het verhaal over de crash in 1943, het monument en de adoptie van 2012 aan de orde komt.
Vrijwilligersproject
De initiatiefnemers vonden dat er een plaquette moest komen ter herinnering aan de vliegtuigcrash en als eerbetoon aan de toen omgekomen bemanning. Zij wilden vooral dat de inwoners van Maarn zich zouden blijven realiseren wat er gebeurde in ons dorp in juni 1943. Het moest dus vooral een project voor het dorp worden, maar ook zoveel mogelijk dóór het dorp. En dus is er zwaar ingezet op vrijwilligerswerk. De gemeente kreeg het verzoek welwillend toe te zien en waar nodig dit vrijwilligerswerk te ondersteunen en te faciliteren. Zo is het ook gegaan. Leden van de Cultuurhistorische Commissie en van het 4 mei comité regelden de voorlichting en de inspraak, deden de planvoorbereiding, haalden de sponsorgelden binnen voor dingen die je echt niet zelf kunt doen (plaquette maken, steen verplaatsen, drukwerk, kopiëren) en organiseerden en regisseerden de officiële onthulling, van de contacten met de ambassades tot en met het lenen en veilig installeren van de geluidsinstallatie enz.). Zij riepen de hulp in van anderen:
- Leden van de fotokring Heuvelrug (Eric Tappen en Harry Eikelboom) maakten foto’s van de onthulling.
- Cees van Swieten adviseerde over de plaats van de zwerfsteen en zorgde er voor dat de plaquette goed op de steen werd bevestigd.
- Herman Schuitema deed de vormgeving van de folder.
- Harmonie Manderen verzorgde de muziek onder leiding van Nick Breur.
- Laurens van Egmond blies de solopartijen.
- Marja Campagne van T’uniek zorgde voor het kleed voor de onthulling.
- Vandenberg Printmedia rekende een vriendenprijs.
- Wim Brouwer zette de tenten op en rekende ook een vriendenprijs voor de catering.
- Ineke van der Bilt vertaalde stukken in het Engels.
- Bep van Wageningen organiseerde het inschenken en uitdelen van vruchtensap door leerlingen van De Meent na afloop.
- Henk van Rossum van de brandweer hielp ons met de afbakening van het terrein.
- De wijkagenten Marc Minjon en Sietske Dijkstra hielden preventief een oogje in het zeil.
- Wijkregisseur Phlip Broertjes hielp met raad en daad (het laten verplaatsen van de ca 1 ton zware zwerfsteen)
- De burgemeester Frits Naafs en zijn secretaresse Nana Bies, gaven op de juiste momenten de juiste ondersteuning
- Meester Remco de Koning bereidde zijn groep 8 voor.
- De leerlingen van groep 8 deden enthousiast mee in de lessen.
- Maartje, Melanie, Mirte, Bob, Lotte, Carmen en Erin hadden een actieve rol bij de plechtigheid op 14 april 2012.
Uit de eigen gelederen van de cultuurhistorische commissie en van het 4 mei comité werd veel werk verzet door Walter Scholten (ceremoniemeester onthulling), Jan Spilker (begeleiding scholen, inrichten terrein), Patty Willeboordse (instructie leerlingen), Rien Pater (buurtcontacten), Gijs van Roekel (website, Modderkoning) en door het coördinerende projectteam Marjolein Copier, Ted Kuijpers en Thijs Meinders.
Betrokkenheid buurt
Niet onvermeld mag blijven de grote betrokkenheid van de omwonenden. Na een eerste peiling over het initiatief voor een eventuele plaquette kwamen al veel positieve reacties. Bij de daaropvolgende inspraakprocedure is opnieuw actief gereageerd. Er kwamen zes suggesties voor de plaatsing en vormgeving binnen. Die zijn in een inspraakronde aan de omwonenden voorgelegd. Er kwam een respons op van 69%; dat is hoog te noemen. Bij de officiële onthulling waren bijna alle omwonenden aanwezig (of hadden laten weten helaas verhinderd te zijn). Dat is een compliment aan de omwonenden waard.
Sponsors
Het coöperatiefonds Rabobank Woudenberg-Lunteren heeft het initiatief ondersteund met een bijdrage van € 2450. Daarnaast heeft de Rabobank Woudenberg-Lunteren ook een sponsorbijdrage van € 350 toegekend als bijdrage voor de drukkosten van de folder die op 4 mei 2012 in een oplage van 1000 ex verschijnt.
door: Marjolein Copier
