In de nacht van 22 op 23 juni 1943 stortte een Brits vliegtuig brandend neer in Maarn. De zeven jonge bemanningsleden kwamen om het leven. Ter nagedachtenis aan deze crew en ter herinnering aan deze dramatische gebeurtenis krijgt Maarn er nu een monument bij.
Op zaterdagmiddag 14 april 2012 om 15.00 uur is de officiële onthulling op De Pol. Dat gebeurt door ooggetuige Diny Lieftink-Heerikhuizen en burgemeester Frits Naafs, geasissteerd door twee leerlingen van groep 8 van Basisschool De Meent. Diny Lieftink-Heerikhuisen zag het als jong meisje allemaal gebeuren. Ze heeft het nog scherp op haar netvlies staan: de dreiging van een brandend toestel dat rondjes cirkelend naar beneden valt, de klap van het neerkomen, het heideveldje naast Aarendal dat in brand vloog, het besef dat de inzittenden het niet overleefd konden hebben. Diny Lieftink is inmiddels 80 jaar. Zij vindt het eerbetoon terecht. Ze hoopt dat er misschien nog ooit familie van de omgekomen vliegers zal komen kijken. 'Zij zullen het waarderen dat we het offer van die jongens niet zijn vergeten.'
Initiatief en reacties.
Het monument is een gezamenlijk initiatief van de Cultuurhistorische Commissie MMN en het 4 mei-comité. Het begon allemaal met een artikel in De Modderkoning van augustus 2010 (zie : Wie weet meer over een neergestort vliegtuig in 1943 ???), nadat de CHC een vraag had gekregen over de crash in 1943. De CHC had die kennis niet paraat en aan de lezers werd gevraagd wie er wel meer wist. Er kwamen al snel zeven reacties, uit diverse delen van het land. Brokstukken van het vliegtuig bleken op verschillende plaatsen terecht te zijn gekomen: een motor op de Tuindorpweg, een propeller op de Kapelweg, in het zandlichaam van de rijksweg in aanbouw, een slachtoffer met parachute in het bos bij Huis te Maarn, een vleugeldeel bij Anderstein, maar het grootste deel van de Lancaster sloeg te pletter op het heitje naast het voormalige boerderijtje Aarendal.
Dagboek.
De kleindochter van Jan Visser, indertijd bedrijfsleider op Anderstein, waar hij ook zelf woonde, mailde ons een citaat uit zijn dagboek uit die tijd. Hij schreef op 23 juni 1943: 'Vannacht ontzettend veel Tommies; nog nooit zoo erg gehoord. Het was bepaald angstig dat aanhoudende gedreun van al die motoren; dan 3 maal een flinke ontploffing. Het huis schudde er van. Eén machine is in Maarn in stukken uit elkaar gesprongen. Er lagen stukken van op Mandersloot, bij Ruler en ook op de Drostesteeg. De mensen zijn jammer genoeg omgekomen. Zij, die komen om ons uiteindelijk te redden, vinden hier hun graf. Alle eer echter voor deze eenvoudige jonge helden. Op meerdere plaatsen zijn machines neer gekomen. Ze zeggen van 7 in een wijde omgeving. Of dit allen Engelsche zijn kom je ook niet aan de weet.'
Herinnering.
De heer Johan Bosman uit Vaassen herinnert zich iets van de volgende morgen. Zijn vader was hoofduitvoerder van de aanleg van het zandlichaam voor de latere A12. Het gezin woonde aan de Bergweg, vlakbij het station. 'Het was een onrustig nacht door de nodige Duitse jagers en het zeer lage gebrom van een groot vliegtuig. De volgende morgen liepen mijn drie broers en ik naar school vanaf de Bergweg via de Maarnse Grindweg naar de Christelijke school aan het einde van de Kapelweg. We kregen we in de gaten dat er wat was gebeurd; het stikte van de Duitse soldaten en er was een gedeelte afgezet. We begrepen dat er een Britse bommenwerper was neergeschoten op een stukje terrein naast de witte boerderij (Aarendal) van boer Jansen. Ook hebben wij de afdruk van een uit het vliegtuig gesprongen piloot in het zandbed van de A12 gevonden. De afdruk gaf de lengte weer van zijn lichaam en was ter hoogte van zijn heupen ±15 cm diep. Later verzamelden we stukken plexiglas van het neergekomen toestel. Daar maakten we ringen van.'
Ring en hanger.
Ook de heer J.G. van Laaren uit Maarn meldde zich. Hij was in het bezit van zo’n ring en ook een hanger van plexiglas. Op de foto is te zien hoe de ring na vele uren zagen, schuren en polijsten in de drie gleufjes aan de bovenzijde rood, wit en blauw werden ingekleurd. Het dragen van de ring was in de bezettingsjaren een vorm van verzet. In de bijbehorende hanger was een dubbeltje met de beeltenis van Koningin Wilhelmina bevestigd. Er waren dus veel mensen die op deze wijze iets met de brokstukken van het vliegtuig hadden gedaan.
Archieven.
Nog weer een andere reactie kwam van de heer Kleber, ook uit Maarn. Hij had zelf al eerder speurwerk gedaan naar aanleiding van de verhalen die hij hoorde over de crash. Hij kon de locatie dan ook goed traceren aan de hand van stukken uit het archief. Ook had hij, net als ik, het goed gedocumenteerde en gedigitaliseerde archief van de RAF geraadpleegd. Zo wisten we dan ook dat het vliegtuig om 23.07 uur was vertrokken uit Engeland als onderdeel van het aanvalsplan op oorlogsfabrieken in Mülheim in Duitsland. 'Nothing was heard from the aircraft after take off and it failed to return to base. The aircraft was shot down by a night fighter and crashed at 02.10 hours near Maarn' zo meldt de RAF-site. De heer Kleber schreef ook nog het volgende: 'Mijn dochter vond ooit met een detector nabij de speeltoestellen op de Pol een 20mm huls van een kogel met inscriptie 1943 en R.H Misschien heeft die iets met deze geschiedenis te maken?'
Plaquette.
Op de plaquette staat de volgende tekst:
In de nacht van 23 juni 1943 stortte in deze omgeving een vliegtuig neer. De Lancaster bommenwerper van de Britse luchtmacht (RAF) was op weg naar Mülheim in Duitsland. Boven Maarn werd het vliegtuig getroffen door vijandig vuur. Het kwam terecht op het heideveld naast de boerderij Aarendal. De zeven bemanningsleden kwamen om het leven. Wij gedenken hen.
John William Bembridge (20 jaar)
John Sidney Francis Victor Crawley (22 jaar)
Edmond Alexis Duchene (22 jaar)
Wilson Hebenton Gordon (22 jaar)
Eric George Grove (23 jaar)
William Patrick Smith (30 jaar)
John Trevor Winterbon, piloot (21 jaar)'They gave their all'
Cultuurhistorische Commissie en 4 mei-comité Maarn
14 april 2012
Zwerfsteen.
De plaquette is aangebracht op een van de zwerfstenen die in de voorlaatste ijstijd vanuit Scandinavië door de natuur meegevoerd zijn naar Maarn. In de zandafgraving zijn veel van dergelijke – duizenden jaren oude – stenen gevonden. Op het zwerfsteneneiland hebben veel van die keien een mooie plaats gekregen; een aantal stenen is elders in Maarn terecht gekomen. Deze steen, een roze pegmatiet, heeft vanaf 1997 aan de vijver bij de Beeklaan gelegen. De gemeente Utrechtse Heuvelrug vond het een goede gedachte van de initiatiefnemers om twee historische feiten uit geheel verschillende perioden van het Maarnse verleden samen te laten komen in dit monument. En zo werd de steen medio maart verhuisd naar De Pol.
Adoptie.
Basisschool De Meent adopteert het monument. Elk jaar opnieuw zal groep 8 de taak krijgen om af en toe te inspecteren of het monument er goed bijligt; ze zullen het zo nodig ook schoonmaken. Bij de onthulling zal een van de leerlingen een gedicht voorlezen. Niet alleen de school heeft betrokkenheid bij het nieuwe monument getoond. Ook Atelier T'Uniek van Reinaerde levert een bijdrage. Zij maken voor de officiële onthulling een mooi groen kleed met daarop de Britse, de Australische en de Nederlandse vlag. Het kleed zal elk jaar weer een rol kunnen spelen bij de lessen die het 4 mei-comité jaarlijks eind april op de scholen in Maarn en Maarsbergen verzorgt over de oorlog, de bezetting en de bevrijding.
Aanwonenden De Pol.
In de aanloop tot de plaatsing van het monument zijn de aanwonenden van De Pol steeds geraadpleegd en geïnformeerd. Ook hier bleek grote betrokkenheid en sympathie voor het oprichten van een herinneringsteken. Dat gold overigens ook voor een grotere kring van inwoners. De initiatienemers zochten dan ook naar een manier om de verbondenheid van de Maarnse burgerij met dit stukje recente historie vorm te geven. Daarom is aan alle besturen van Maarnse verenigingen en organisaties gevraagd een vertegenwoordiger te sturen naar de officiële onthulling. Dat wordt een kleine, sobere plechtigheid in de openlucht. Harmonie Manderen verleent muzikale medewerking. Bijzonder element is nog de bijdrage van de Koninklijke Luchtmacht. Een musicus van de Luchtmachtkapel brengt de Last Post ten gehore. De Engelse en Australische ambassades zijn vertegenwoordigd.
Uitnodiging.
Alle inwoners van Maarn en andere belangstellenden zijn van harte uitgenodigd bij de onthulling aanwezig te zijn op zaterdagmiddag 14 april om 15.00 uur op De Pol.
door: Marjolein Copier,
lid van de Cultuurhistorische Commissie
