Buitenplaats Anderstein

Op het terrein van Anderstein lag vroeger de hofstede Uilegat, die tot het bezit van Proosdij/Kasteel Maarsbergen behoorde. Toen Landgoed Maarsbergen in 1717 werd verdeeld, kwam deze boerderij in handen van Anna Maria de Marez, de jongste dochter van het zeer rijke echtpaar Samuel de Marez en Margaretha Trip. Via de familie Van Rechteren werd uiteindelijk Hendrik Daniël Hooft, heer van Geerestein te Woudenberg, eigenaar. In zijn opdracht werd Uilegat omstreeks 1852 gesloopt en vervangen door een grotere, meer oostelijk gelegen boerderij aan de Woudenbergseweg, toen nog Maatwegh of Maatsteeg genoemd. Deze boerderij kreeg de naam Anderstein. Het complex omvatte een dwarshuisboerderij en drie bijgebouwen, waarvan er één waarschijnlijk als stal annex koetshuis fungeerde. Ontginning van de heidegronden op Anderstein werd door de familie Hooft reeds met succes aangepakt. Om de voedselarme heidegronden snel productief te krijgen, werden onder andere compost en beer van de stadsreiniging Amsterdam aangevoerd.

In 1893 werd Anderstein verkocht aan de heer F. Insinger te Baarn. Tien jaar later werd het landgoed Anderstein, met een totale oppervlakte van 103 hectare verkocht aan Hendrik Adriaan van Beuningen, directeur van de Steenkolen Handels Vereniging. De zoon van Hendrik Adriaan, Coenraad Samuel, vestigde zich in Maarsbergen. Hij liet in 1914 een fraaie villa/landhuis op het landgoed bouwen. Coenraad Samuel heeft als landbouwer/econoom veel betekend voor de ontwikkeling van de gemeente Maarn. In 1909 richtte hij met W. H. de Beaufort te Woudenberg en de heer J. Douma, directeur van de roomboterfabriek “de Vooruitgang” te Woudenberg een spaar- en kredietbank op. Een fusie met de aankoopcommissie van de afdeling Woudenberg-Maarn van het Utrechts Genootschap voor landbouw en Kruidkunde, resulteerde in 1913 in de oprichting van de Coöperatieve Boerenleenbank en Handelsvereniging Woudenberg-Maarn. De handelsvereniging kon voor de aangesloten boeren kunstmest en zaaigoed tegen lagere kosten leveren omdat op grote schaal kon worden ingekocht. Van 1909 tot 1923 was Coenraad Samuel van Beuningen lid van de gemeenteraad en van 1923 tot 1927 was hij wethouder. Als grondeigenaar heeft hij veel nog onontgonnen grond op Anderstein omgezet in bouw- en weiland.

De rundvee- en varkenshouderij op Anderstein is door zijn zoon, H. A. van Beuningen, halverwege de twintigste eeuw aanzienlijk vergroot. De kaasmakerij groeide uit tot een belangrijke exporthandel. Het bijbehorende kaaspakhuis is gesloopt toen deze activiteit stopte. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw is op initiatief van F. W. H. en H. A. van Beuningen, zonen van het echtpaar Van Beuningen-Willink, op een deel van het terrein een negen holes golfbaan aangelegd, die in 1990 werd uitgebreid naar achttien holes. Op dit moment is een uitbreiding naar 27 holes in volle gang. Enkele jaren geleden is het oude koetshuis afgebroken. Dit is opnieuw, in historiserende stijl, opgetrokken. In het nieuwe ‘koetshuis’ zijn nu kantoren gevestigd. Op landgoed Anderstein zijn de afgelopen jaren diverse natuurherstelprojecten uitgevoerd (onder andere het weer watervoerend maken van de Heijgraaf en de Maarnse beek).

Villa Anderstein – Rijksmonument 509004, Woudenbergseweg 9 (Andersteinweg 2)

De villa (bouwjaar 1914) is een ontwerp van Jan Stuivinga, architect te Zeist. Hij heeft zijn werk met een steen gesigneerd in de noordgevel. Stuivinga had in het begin van de twintigste eeuw al naam gemaakt met de bouw van het raadhuis, het postkantoor en enkele grote villa’s in Zeist. Het vrijstaande pand ligt iets verhoogd in een parklandschap met monumentale lanen en bomen. Het omliggende terrein is vanaf de jaren tachtig van de twintigste eeuw als golfbaan in gebruik. Het tweebeukige huis heeft een rechthoekige plattegrond met daar op twee parallelle overstekende zadeldaken. Deze zijn gedekt met rode verbeterde Hollandse pannen. Behalve een begane grond telt het pand twee zolderverdiepingen onder de hoge kappen. Het pand bevindt zich nog vrijwel in oorspronkelijke staat en heeft de status van rijksmonument verkregen.

Zwembad – Rijksmonument 509008, Woudenbergseweg bij 9

In 1926 is een betonnen zwembad met een badhuisje in de tuin aangelegd. Aanleiding vormde het 12,5-jarig huwelijk van C. S. van Beuningen en J. van Heek. Het ontwerp is van S. van der Bijl. De betonnen bak van het zwembad meet ongeveer vijftien bij zes meter. Aan de korte noordzijde is een gebogen opstand aangebracht die is versierd met in cement geplaatste kiezelstenen. In het midden is een hardstenen plaat gemetseld met de volgende tekst:

Trap en sprinkplank ontbreken momenteel. Het badhuisje bij het zwembad is afgebroken.

Voormalige Boerderij – Gemeentelijk Monument, Woudenbergseweg 13

De boerderij dateert uit 1852 en is de vervanger van de gesloopte achttiendeof zelfs zeventiende-eeuwse hofstede Uilegat. De boerderij Anderstein heeft nu een woonfunctie. Het voorhuis heeft een hoogte van anderhalve bouwlaag en een met grijze muldenpannen gedekt schilddak. Aan de oostzijde is dwars op het achterhuis een schuur gebouwd (omstreeks 1900), waarvan de gevel aan de Woudenbergseweg is gelegen. Het schilddak heeft een groot overstek en is voorzien van een geprofileerde gootbetimmering die met een witte, decoratieve lijst is afgewerkt. De voorgevel heeft een wat naar voren springend middendeel waar op de begane grond de twee oorspronkelijke vierruitsvensters in 1955 zijn vervangen door twee grotere vensters met een ruit. Hierboven loopt een aaneengesloten grijze wenkbrauw. Links en rechts bevinden zich twee kleinere, niet originele eenruitsvensters. Op de verdieping zijn de twee originele vierruitsvensters bewaard gebleven. In het terugliggende linkergedeelte van de voorgevel bevindt zich een dubbelde deur. Tegen de rechterkant is in 1960 een serre gebouwd. Tegen de oostgevel van het voorhuis en de zuidgevel van de dwarsgeplaatste schuur is sprake van nieuwbouw (uit 1982).

Zowel in de achtergevel van het voorhuis als de zijgevel van de stal zijn enige meerruitsvensters aangebracht die alle een ruitvormige roedenverdeling hebben. Het muurwerk is hier wit gepleisterd met een grijze plint. De ingang van de boerderij bevindt zich in een zijgevel van de stal. In de zijgevel van het stalgedeelte zijn verder drie halfrond gesloten mestdeuren en twee achtruitsvensters geplaatst. De achtergevel heeft om het midden dubbele deuren, waarin ruitvormige roedenvensters zijn geplaatst. Links en rechts bevinden zich kleine vensters, ook weer met ruitvormige roedenverdeling. In het deurkozijn zijn nieuwe glasdeuren met bovenlichten gezet. Ter plaatse van het hooiluik zijn vensters met een ruitvormige roedenverdeling aangebracht, die het verbouwde interieur van licht voorzien. De bakstenen schuur die aan de oostzijde tegen de stal is aangebouwd, heeft aan de noordgevel in het midden dubbele opgeklampte deuren. Er boven bevindt zich een dakhuis met wolfseind, bekroond met een piron. Dubbele paneeldeuren geven toegang tot de hooizolder. Op de begane grond bevinden zich verder een eenvoudig venster en een getoogde deur. Het linkergedeelte van de noordgevel gaat schuil achter een moderne, deels open loods. De oostgevel aan de straatzijde heeft op de begane grond links en rechts van het midden twee houten getoogde deuren. Deze worden geflankeerd door drie liggende getoogde achtruitsvensters. Op de verdieping bevindt zich in het midden een dubbel hooi luik, waar omheen drie ronde vensters zijn geplaatst.

Op de foto’s het dwarshuis en de achtergevel van de boerderij.

Voormalig Stalgebouw – Gemeentelijk Monument, Woudenbergseweg 13a

De vrijstaande, driebeukige voormalige koeien- en varkensstal dateert van 1905. Het gebouw is nu in gebruik als clubhuis van de Golfclub Anderstein. Het pand op rechthoekige plattegrond(bijna 50 meter lang en ruim 20 meter breed) heeft anderhalve bouwlaag onder drie parallelle, met grijze kruispannen gedekte, wolfsdaken. De nokken zijn op de uiteinden voorzien van pironnen.

De voorgevels van de noord- en zuidbeuk zijn identiek ingedeeld met twee gietijzeren rondboogvensters op de begane grond en een dubbel hooiluik in de topgevel, geflankeerd door kleine ronde vensters. De linker voorgevel heeft bovendien een kelderlicht met diefijzers. De gevel van de middelste beuk heeft op de begane grond een rond boogvormige inrijdeur met aan weerszijden een gietijzeren rondboogvenster. Het dubbele hooiluik wordt hier geflankeerd door ronde tegeltableaus met de afbeelding van een koe en een varken. De tegenoverliggende gevels aan de westzijde zijn verbouwd. In de topgevels is de indeling van hooiluiken en ronde vensters echter bewaard. De noordgevel is eveneens verbouwd. Onder een afdak langs de gehele gevel bevindt zich nu onder andere de ingang van het clubhuis. De zuidgevel heeft op de begane grond vijf staldeuren en tien vensters van verschillend formaat, die op onregelmatige afstand van elkaar zijn geplaatst. Twee identieke dakhuizen met wolfseind doorbreken de gootlijst. Zij zijn voorzien van een dubbel, getoogd hooiluik en worden bekroond met een piron.

Op de foto’s de achtergevel van het stalgebouw en één van de tegelplateau’s in de voorgevel.

Koetshuis – Woudenbergseweg bij 9

Het koetshuis van Anderstein is de moderne vervanger van het oude koetshuis dat door brand verloren ging. Het moderne koetshuis dient als bedrijfsgebouw.

Voormalige Tuinmanswoning – Gemeentelijk Monument, Woudenbergseweg 15

Deze woning werd in 1902 op initiatief van F. Insinger gebouwd.

Geschakelde Arbeiderswoningen – Gemeentelijk Monument, Andersteinweg 1-3

Deze twee woningen werden gebouwd ter huisvesting van personeel van Anderstein.

Referenties

• Maarn, geschiedenis en architectuur, pag 186.
• Boerenbouw op Herengoed, pag 47.
• CHC Collectie, foto’s 10-8-2011 en 12-9-2009 (villa), 10-8-2011 (zwembad), 10-9-2011 (boerderij), 10-9-2011 (stalgebouw), 10-8-2011 (koetshuis), 22-4-2007 (tuinmanswoning) en 27-3-2007 (arbeiderswoningen)
• Wikipedia Lijst van rijksmonumenten in Maarsbergen.
• Website Utrechtse Buitenplaatsen Anderstein.
• Jubileumuitgave Anderstein – Waar grond mensen verbindt. Geschiedenis van het familielandgoed Anderstein 1903-2003. Maarbergen, 28 augustus 2005.
• Website Landgoed Anderstein.
• Website Golfclub Anderstein.
• Website Villa Anderstein.