Boerderij Nieuw Altena – Rijksmonument 509001, Griftdijk 3
Nieuw Altena is net als alle andere boerderijen in Maarsbergen en omgeving, een zogenaamde hallehuis- of langhuisboerderij. Deze boerderijen hebben een vrijstaande gebintconstructie die het gebouw in drie beuken verdeelt. De middenbeuk is het grootst en wordt ook wel halle genoemd. In dit boerderijtype worden woon-, stal-, en oogstopslagfuncties onder één dak gecombineerd. De woon- en werkruimtes zijn gescheiden door een brandmuur. De hoge middenbeuk aan de achterzijde van het huis (de deel) deed dienst als dorsvloer en de oogstopslag vond plaats op de zolder boven de gebintbalken. De oogst kon naar binnen worden gebracht door de grote deeldeuren of door het oogstluik daarboven. In de zijbeuken aan weerszijden van de deel bevonden zich de stallen, waar het vee met de koppen naar de deel toe stond gekeerd. Nieuw Altena ligt haaks op de Griftdijk achter twee monumentale leilindes. De boerderij heeft een zadeldak met overstek. Het rietgedekte dak heeft langs de topgevel aan de voorzijde een fraaie windveer. De symmetrisch ingedeelde voorgevel is van schoon metselwerk, de achter- en zijgevels zijn voorzien van een pleisterlaag. De vensters dragen nog luiken in de kleuren van landgoed Maarsbergen, hoewel de boerderij sinds het laatste kwart van de twintigste eeuw daartoe niet meer behoort.
Nieuw Altena is in 1886 gebouwd ter vervanging van boerderij Groot Altena. Deze oude boerderij lag net ten zuiden van de spoorlijn. Jhr. mr. Karel Antoni Godin de Beaufort, de toenmalige eigenaar van Kasteel Maarsbergen, vond dat Groot Altena niet meer aan de eisen van die tijd voldeed en gaf opdracht de boerderij te herbouwen aan de Griftdijk. Het pachtersgezin Gijsbert Legemaat (1839-1912) en Adriana Haverkamp (1844-1887), die sinds 1883 op de oude boerderij boerden, verhuisden naar hun nieuwe boerderij aan de andere (noord)zijde van het spoor. Het nieuwe boerenbedrijf was ruim 18 ha groot, terwijl het oude bedrijf slechts 9 ha grond had. De oude boerderij is rond 1886 gesloopt. Volgens overlevering zijn materialen van de oude boerderij verwerkt in de nieuwe boerderij. Het zou dan met name om hergebruik van de stenen gaan (binnenmuren). Mogelijk is ook één van de twee schouwen in de boerderij betegeld met tegels uit de oude boerderij.
De ensemblewaarde van de boerderij met het omliggende erf (twee monumentale lei linden) en bijgebouwen (wagenloods, hooiberg, kippenschuur) is hoog. Het is aangewezen als rijksmonument. De boerderij is in 2013 nog altijd in bedrijf.
Referenties
- Maarn, geschiedenis en architectuur, pag 115.
- Boerenbouw op Herengoed, pag 28.
- Wikipedia Lijst van gemeentelijke monumenten in Utrechtse Heuvelrug.