Het ontstaan van Maarn-Maarsbergen Natuurlijk

Dit jaar viert de vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk haar 25-jarig bestaan. Dit was de reden om in het verenigingsarchief te duiken en met enkele mensen van het eerste uur te praten om een beeld te krijgen van het ontstaan en de ontwikkeling van de vereniging.

In dit artikel wordt het ontstaan van de vereniging beschreven. In de artikelen daarna presenteren de commissies, werkgroepen en het bestuur zichzelf.

De Kolk in Maarsbergen

In 1982 zijn Ineke Breedveld en Willemijn Cappetti in opleiding tot IVN-natuurgids. Zij (her-)ontdekken de kolken in Maarsbergen, dichtbij de plaats waar vroeger het station Maarsbergen stond. Deze kolken zijn het restant van een brede spoorsloot die in 1845 bij de aanleg van de spoorlijn Utrecht-Arnhem is gegraven. In Maarsbergen staat deze brede sloot bekend als de ‘gracht‘. Het water van de ‘gracht’ wordt dan gebruikt om stoomlocomotieven van water te voorzien. In 1928 wordt de spoorsloot tussen de Heygraeff en de gracht gedempt. Zo ontstaat een afgesloten plas, een kolk, waarin ’s zomers wordt gezwommen en die in de winter dienst doet als ijsbaan. Als bron van bluswater wordt de kolk goed onderhouden en hij ontwikkelt zich tot een eldorado voor flora en fauna.

In 1972 wordt de kolk gebruikt voor het storten van puin na de sloop van De Pletterij, een metaalfabriek in Maarn. Later wordt ook het slooppuin van het stationsgebouw Maarsbergen in de kolk gedumpt. Er zijn dan nog twee kolken over, een grote en een kleine. Hierna worden de kolken verwaarloosd en er komt veel vuilnis in terecht, tot oude bromfietsen en autowrakken toe.

Ineke Breedveld en Willemijn Cappetti inventariseren in 1982 flora en fauna in en rond de twee kolken. Ze ontdekken dat er nog steeds beschermde dieren leven, waaronder de grote kamsalamander (modderkoning). Maar de toestand van de kolken is slecht. Verlanding en vervuiling leiden op korte termijn tot uitsterven van de kamsalamander, waarna ook het doek zal vallen voor de kleine salamander en de groene kikker. Er moet snel iets gebeuren!

In het werkstuk, gedateerd 25 mei 1982, dat Ineke en Willemijn in het kader van hun IVN-opleiding schrijven, komen ze met een voorstel tot reconstructie. Ze beschrijven wat er allemaal moet gebeuren om de kolken te redden en hebben een duidelijk resultaat voor ogen. Dit is zeker niet: “een aangelegd standaard park met een standaard waterpartij” maar: “Een gezonde, natuurlijke en stabiele levensgemeenschap, waaraan onderhoud nagenoeg overbodig is. Een kolk verscholen tussen struiken en hoger opgaand geboomte, met hier en daar doorkijkjes over het water, waarin de zon kan schijnen. Diepe en ondiepe delen – verlande plekken – moerasvegetatie – zachtglooiende walkanten. EEN BIOTOOP, WAARIN BIJZONDERE PLANTEN EN DIEREN KUNNEN LEVEN ….”

Wie nu in 2008 naar De Kolk gaat kijken kan zien dat de dames een profetische blik hadden.

Werkgroep De Kolk

Het is niet precies te achterhalen hoe het direct na de inlevering van het werkstuk van Ineke en Willemijn is gegaan, maar ze laten er in elk geval geen gras over groeien. Er wordt een intensieve wervingscampagne gestart om vrijwilligers te krijgen voor al het werk dat moet worden gedaan. Deze campagne begint met een lezing van Ineke over de kolken met dia’s van de ter plaatse aangetroffen planten. Deze lezing vindt plaats op 13 september 1982 in ’t Gebouwtje achter de Dorpskerk van Maarsbergen. Ook worden in Maarsbergen folders verspreid. Een vrij grote groep mensen blijkt bereid om één of meer zaterdagen vrijwilligerswerk te verrichten bij de kolken.

Op 30 augustus 1982 is er een vergadering van werkgroep De Kolk over de reconstructie van de kolken bij Ineke Breedveld thuis waarbij ook Willemijn Cappetti, Aad Donker en Jan Bijleveld aanwezig zijn.

Hier wordt de reconstructie nauwkeurig gepland; deze zal in september en oktober van hetzelfde jaar plaats vinden om de nog aanwezige amfibieën zo min mogelijk te storen. De noodzakelijke toestemming van de gemeente wordt gevraagd en verkregen. Op zaterdag 18 september 1982 is de eerste werkdag in de kolk. Er zijn ongeveer dertig vrijwilligers die beginnen met het verwijderen van de meest schrijnende vervuiling. In het totaal zal er in die herfst van 1982 op zeven achtereenvolgende zaterdagen gewerkt worden.

Vrijwilligers van het eerste uur	Met inzet van een trekker voor het afvoer van puin	En de hulp van een paard

Ongeveer tien containers van tien kubieke meter elk aan vuil worden verwijderd. Er wordt van alles aangetroffen, van bromfietswrakken tot oude banden en verfblikken. Ook wordt ongeveer honderd kubieke meter tuinafval verzameld en verbrand. Het enthousiasme van de vrijwilligers is groot en omwonenden en middenstand van Maarsbergen dragen hun steentje bij. Koffie, koek, soep en broodjes worden geserveerd en een plaatselijk transportbedrijf helpt met de verwijdering van twee autowrakken. Een paard van Jules Steenhuis wordt ingezet en Jan Zwikker rijdt rond op een tractor met aanhangwagen.

Vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk in oprichting

Op woensdag 27 oktober 1982 komt de werkgroep De Kolk bijeen bij Jules Steenhuis. Verder zijn aanwezig Aad Donker, Willemijn Cappetti, Ineke Breedveld, Jan Bijleveld en Joke Lubach. Bij deze vergadering gaat het voornamelijk over de lopende werkzaamheden bij de kolken. Voor het eerst is er sprake van het oprichten van een vereniging. De naam van deze vereniging zou moeten worden: Maarn-Maarsbergen Natuurlijk. Alle mensen die hebben ingetekend op een eerder gehouden infomarkt zullen worden uitgenodigd voor de oprichtingsvergadering in januari 1983. Het gaat om 53 mensen onder wie veel jongeren; ongeveer 18 mensen zijn afkomstig uit Maarsbergen. Jan Bijleveld zal de conceptstatuten opstellen en samen met Joke Lubach naar notaris Stolk in Amerongen gaan.

Als voorlopig bestuur wordt genoemd: Ineke Breedveld – voorzitter, Jan Bijleveld – penningmeester, Joke Lubach – secretaris, Aad Donker, Willemijn Cappetti en Jules Steenhuis. Max Lerk zal nog gevraagd worden voor het bestuur. Het is de bedoeling dat de vereniging wordt samengesteld uit werkgroepen. In het verslag worden met name de werkgroepen De Kolk en Kennis van de Natuur genoemd.

Op 16 november 1982 vergadert de werkgroep weer bij Willemijn. Ook Max Lerk is er nu bij. Aan de orde zijn contacten met de gemeente Maarn, Stichts Landschapsbeheer, Staatsbosbeheer en het Rijksinstituut voor Natuurstudie. Er is een toezegging van de gemeente van f. 10.000,- voor de reconstructie van De Kolk. Dan komt op 25 januari 1983 de vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk in oprichting bijeen bij Ineke Breedveld. Dit is de eerste maal dat men zich officieel zo noemt.

Er wordt gesproken over de kolken en steun gezocht bij gemeente, Staatsbosbeheer en het Stichts Landschapsbeheer in het kader van het opstellen van een beheerplan voor De Kolk. Ook komt het oprichten van de vereniging weer aan de orde. Aan de statuten wordt gewerkt en het lidmaatschapsgeld wordt gesteld op f. 10,- voor volwassenen en f. 5,- voor de jeugd beneden 18 jaar. Jan Bijleveld heeft ook al een bankrekening geopend. De oprichtingsvergadering wordt gepland op dinsdag 8 maart 1983 in ’t Gebouwtje te Maarsbergen. Als werkgroepen worden nu genoemd: De Kolk, Ruimtelijke Ordening, Voorlichting (ook Onderwijs en Wandelingen, hierbij duikt voor het eerst de naam van ene Kees van Lambalgen op), Afval- en vervuilingsproblematiek en Zandafgraving. Er is meer natuur in Maarn en Maarsbergen dan De Kolk alleen!

In het verslag van de vergadering van 23 februari 1983 wordt gewag gemaakt van Max Lerk, Jules Steenhuis en Kees van Lambalgen die op het ijs van De Kolk hebben gestaan om lisdodden, wilgen en hazelaars te snoeien. Het water van De Kolk is onderzocht door Gijs Breedveld en bleek geen giftige stoffen te bevatten. Op de openingsavond zal de heer Harskamp met IVN materiaal aanwezig zijn. Nicolien Heijnekamp wil weer koffie schenken, een vrijwillige bijdrage wordt gevraagd. Helaas moet er nu wel f. 40,- huur voor ‘t Gebouwtje betaald worden. Max Lerk maakt een affiche, Joke Lubach zorgt voor het ophangen in Maarn, Max en Aad Lerk doen dit in Maarsbergen. Alles is klaar voor de oprichting!

De vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk wordt opgericht

Op 8 maart 1983 om 20.00 uur vindt de oprichtingsvergadering van de vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk plaats in ’t Gebouwtje te Maarsbergen. We citeren hierna uit het verslag van deze vergadering:

Aanwezig waren: Mevr. C. Breedveld-Jol, Hr. A. C. Donker, Hr. M. Lerk, Hr. J. E. Steenhuis, Hr. J. G. Bijleveld, Mevr. J. F. Lubach – v. d. Linden en ca. 50 belangstellenden. Bericht van verhindering stuurde: Mevr. W. Cappetti.
Mevrouw C. Breedveld opent de vergadering met een woord van welkom.

Hierna volgt de aanleiding tot oprichting:

De oprichting van deze vereniging is ontstaan uit de werkgroep ‘de Kolk’. Wij voelden meer voor een vereniging om rechtspersoonlijkheid te krijgen en zo in aanmerking te komen voor financiële bijdragen. Wij geven de voorkeur aan een vereniging boven een stichting om meer betrokkenheid van de bewoners bij ons werk te verkrijgen.

Dan volgt een kort verslag van de werkzaamheden van werkgroep De Kolk en daarna geeft het verslag antwoord op de vraag: ‘Wat gaan we nu verder doen?’ Voor wat betreft De Kolk heeft het ruimen van puin de eerste prioriteit. Een vereniging rond De Kolk alleen lijkt te beperkt daar heel het grondgebied van de gemeente Maarn eigenlijk één groot natuurgebied is. De doelstellingen van de vereniging worden in het verslag als volgt geformuleerd:

• Het organiseren van natuurwandelingen
• Het ondersteunen van natuurbehoud (b.v. herstel Kolk Maarsbergen)
• Natuureducatie aan volwassenen en kinderen
• Aandacht voor milieuzaken (water, bodem en lucht)
• Volgen van plannen op het gebied van ruimtelijke ordening

Hierna volgen in het verslag de namen van de leden van het oprichtingsbestuur:

Mevr. C. Breedveld – Jol (voorzitter)
Mevr. J. F. Lubach – v. d. Linden (secretaris)
Hr. J. G. Bijleveld (penningmeester)
Hr. A. C. Donker
Hr. J. E. Steenhuis
Hr. M. Lerk (redactie)
Mevr. W. Cappetti – Veenendaal

De oprichting van de vereniging Maarn-Maarsbergen Natuurlijk is hiermee een feit. Het verslag besluit met de aankondiging van de eerste algemene ledenvergadering op 12 april 1983 om 20.00 uur in het Dorpshuis te Maarn. Na de oprichtingsvergadering houdt de heer Alleijn een dialezing over de Leusderheide. Waarmee een traditie van MMN gevestigd wordt, een algemene ledenvergadering altijd laten volgen door een interessante lezing.

Het verslag van de eerste algemene ledenvergadering op 12 april 1983 is kort. Het bestuur is compleet aanwezig en er zijn ongeveer 45 belangstellenden. Een natuurwandeling op Hemelvaartsdag op 15 mei wordt aangekondigd, start om 6.00 uur ’s morgens. De eerste keer dauwtrappen dus, alweer een traditie gevestigd! Op de zandafgraving is paddentrek waargenomen, die padden trekken ook nu nog steeds. De statuten worden doorgenomen en goedgekeurd en de eerste kaskommissie wordt geïnstalleerd, de heer J. B. Gulikers en Evert-Jan Lerk. Meteen na deze vergadering volgt een lezing met discussie door dr. J. Lubach over de energievoorziening in Nederland.

Het eerste verenigingsjaar 1983-1984

Het jaarverslag van het eerste verenigingsjaar loopt van 12 april 1983 tot 2 mei 1984 en meldt in het begin dat het bestuur zeven maal vergaderde en dat het aantal leden inmiddels is opgelopen tot 120 leden, gezinsleden niet meegerekend. We citeren uit dit verslag het overzicht van activiteiten:

• 12 april: Lezing over energievoorziening in Nederland door dr. J. Lubach te Maarn.
• 12 mei: Dauwtrappen op Hemelvaartsdag met 60 deelnemers.
• 5 sept.: Stand op Open Avond van Maarn Wijzer.
• 19 sept.: Lezing roofvogels door dhr. A. Bruyn uit Woudenberg, 35 pers.
• 17 okt.: Lezing Groen kan anders door dhr. G. Mostert – hoofd van de plantsoenendienst in Zwolle – 40 belangstellenden
• Voor de 4e en 5e klassen van de scholen heeft Willemijn Cappetti een lezing gehouden over zelf composteren.
• 14 nov.: Het bos op de Utrechtse Heuvelrug, lezing met dia’s door ing. L. A. S. V. Klingen – beheersmedewerker van het Utrechts Landschap
• Aan de winterwandeling op 5 nov. namen maar 5 belangstellenden deel.
• 9 febr.: Lezing over vleermuizen door dhr. A. Braaksma – medewerker van het Staatsbosbeheer – ± 30 bel.
• 15 maart: Lezing over de Oostvaarderplassen door drs. F. W. M. Vera met prachtige dia’s, ± 40 belangstellenden.
• 18 april: Lezing over de kamsalamander door mej. drs. A. Zuiderwijk, 30-35 belangstellenden.

Vervolgens komt in het verslag de Kolk uitgebreid aan de orde:

In de maanden september en oktober is er diverse malen door vrijwilligers in de Kolk gewerkt. Verschillende bomen zijn gerooid, afvaldammen uitgebaggerd, de noordkant van de grote Kolk is uitgegraven en er is veel gesnoeid. Dit in samenwerking met ’t Stichts Landschapsbeheer

Het bestuur meldt verder dat er veel energie is gestoken in het aanvragen van subsidies voor De Kolk en met succes. Er is een aantal brieven uitgegaan waaronder aan de gemeente over het bestemmingsplan Woonwagenkamp Schapendrift en de uitbreiding van Laag Kanje.
Tenslotte wordt gemeld dat Jan Bijleveld een artikel over de kamsalamander heeft gepubliceerd in het meinummer van 1984 van het blad De Levende Natuur: Via deze link kunt u het artikel lezen DLN Kamsalamander

Bij het jaarverslag vinden we ook het eerste financiële jaarverslag van penningmeester Jan Bijleveld. De totale inkomsten uit contributies, donaties en entreegelden bedragen niet minder dan f. 1.253,-. Het totaal aan uitgaven is f. 620,21 en er resteert dus een positief saldo. In een aparte verklaring verleent de kascommissie bestaande uit Evert-Jan Lerk en Jan Gulikers ‘volledige decharge voor het boekjaar 1983’.

De toon is gezet

Het is opmerkelijk dat de vereniging meteen in het begin op de stabiele koers ligt die in grote lijnen ook nu nog gevaren wordt. Er is een actief en enthousiast bestuur dat gestructureerd te werk gaat. Er zijn activiteiten voor de leden en zelfs al voor de schoolkinderen. Meteen in het eerste jaar is er al sprake van samenwerking met Maarn Wijzer. Veel aandacht en energie gaat naar De Kolk, dat is logisch, daar moest nog veel aan gebeuren. Maar er wordt ook al naar andere problemen in de gemeente gekeken. Ook wordt van het begin af aan effectief contact en samenwerking gezocht met de gemeente en vele andere organisaties voor het verkrijgen van subsidie en assistentie. Dit ten koste van heel veel tijd, energie en een grote vasthoudenheid van de kant van de bestuurders van de vereniging. Dit is voor de buitenwacht niet altijd even zichtbaar en mag daarom wel eens duidelijk worden genoemd en gewaardeerd. Bij dezen!

De vereniging treedt naar buiten via de pers en een eerste eigen publicatie. De contributie is laag te noemen en er wordt een degelijk financieel beleid gevoerd. Het zijn allemaal kenmerken die we nu, 25 jaar later, nog steeds kunnen herkennen in onze vereniging. Met dank aan de mensen van het eerste uur die op eigen initiatief, geheel vrijwillig en met een enorme inzet en vastberadenheid opkwamen voor de natuur in Maarn en Maarsbergen.

Bestuurders

De vereniging heeft in de loop van de afgelopen 25 jaar een reeks bestuurders gehad. In het onderstaande schema kunt u zien welke mensen de vereniging in allerlei bestuursfuncties gediend hebben en nog dienen. In het schema kunt u zien in welke jaren iemand in het bestuur zat en met welke functie: V – voorzitter, S – secretaris, P – penningmeester. Verticaal is per jaar de samenstelling van het bestuur af te lezen. Het schema laat zien dat Ineke Breedveld de eerste en tot nu toe langstzittende voorzitter was, op de voet gevolgd door Gonda Laporte. Ook waren er door de jaren heen adviseurs die het bestuur met expertise terzijde stonden. Mieke Broekhuijzen en Kees van Lambalgen zijn beiden adviseur van het huidige bestuur.

	8888888 3456789	99999 01234	99999 56789	00000 01234	000 567
Ineke Breedveld Joke Lubach Jan Bijleveld + Aad Donker + Jules Steenhuis Willemijn Cappetti Max Lerk Jan Gulikers Marga Hageman Marja Kossen + Ali Lootsma Kees van Lambalgen Dick Bruinsma + Annelies Wiersma Gonda Laporte Eddie Koornneef Maarten de Kluijver Maarten van Vliet + Gerard Gonggrijp + Boudewijn Rietveld Wim Arendsen Conny Lammers Henk van den Beld Jeltje Bijleveld Jaap de Bruijn Geert Kappe Gijs van Roekel	VVVVVVV SSS…. PPLLLLL LLLLLLL LLLL… LLL…. LLLLLLL ..PPPPP …SS.. ….LLL …..SS …..LL …..LL ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. ……. …….	VVVVV ….. LL… LLL.. ….. ….. LLL.. P…. ….. LPPLL LLLLL LLLLL SSS.. LLLSS …LL …LL …PP ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. …..	….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. L…. LLLL. …LL ….. SSS.. VVVVV LLLLL PPPPP LL… LL… LL… ..LSS …LL …LL ….. ….. ….. …..	….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. ….. LLLLL ….. ….. VVVV. ….. P…. ….. ….. ….. SSSSS LLL.. LLLLL .LLLL .PPPP ….V …..	… … … … … … … … … … … … … … … … … … … … SSS … LLL LLL PPP VVV ..L

We moeten verder ook heel goed beseffen dat er in werkgroepen, commissies en redactie veel mensen waren en gelukkig ook nog steeds zijn die zich met enthousiasme regelend en uitvoerend inzetten voor de club!

Kwesties

Behalve met besturen hield het bestuur zich met allerlei inhoudelijke kwesties bezig, zie het schema op de volgende pagina. Dit schema is een globale samenvatting van vrijwel alle verslagen van bestuursvergaderingen van de afgelopen 25 jaar. Een kruis betekent dat het bestuur er in dat jaar substantieel mee bezig was. Het ontbreken van een kruis betekent dus zeker niet dat een kwestie niet aan de orde was in dat jaar!

	888888899999 345678901234	999990000 567890123	0000 4567
De Kolk Beleidsplannen Golfbaan Vuilstort Woonwagenerf Campings Zanderij Woningbouw Koeheuvels Bomenbestand Aarendal A12 en spoor Verkeersknelpunten Reconstructie Heygraeff Nationaal Park Geologisch Park Reconstructie Maarnse Beek	XXXXXXXXXXX. .X..X….XXX .X..XXXX.XX. .XXXXXXX…. .XX……… .XX……..X .X…XXXX… .XX..XXXXXXX ….XXX….. …..X.XXXXX …..XXXX.X. ……XX..X. …….XXXXX ………XXX ……….XX ………… …………	.XXXX.X.. …….XX X.X…… ..X…… ……… .X……. ……X.. ……… ..XXX.X.. X…….. .X……. X.XXX…X XXX…… ……X.. XXXXXX.XX ..XXXX… …XX….	…. X… …. …X …. …. X..X …X …. X..X …. XXXX …. …. ..XX …. ….

Opvallend is dat veel problemen langdurig spelen en soms na een periode van rust weer actueel worden. We kunnen in het schema zien dat Gonda Laporte en haar bestuur veel problemen erven uit de periode daarvoor. Iets dat in de tijd van Gonda’s voorzitterschap voor elkaar komt is de afsluiting van de Maarnse Grindweg (valt in het schema onder Verkeersknelpunten). De bestuursverslagen uit die tijd getuigen van de enorme inzet, moeite en volharding die nodig waren om tot een dergelijk resultaat te komen.

En verder ….

Hoe is het na dat eerste drukke verenigingsjaar verder gegaan? Daarover valt aan de hand van de archieven van de secretaris en de verhalen van de mensen die er bij waren een dik boek te schrijven! Die ruimte hebben we hier helaas niet. Daarom zullen we de verdere geschiedenis, structuur en activiteiten van de vereniging in een reeks artikelen in vogelvlucht laten zien. Per artikel komt een werkgroep of commissie aan bod en tenslotte het bestuur van MMN en de redactie van De Modderkoning. Wilt u nog meer details weten over de geschiedenis en de mensen van MMN, ga dan naar onze website: www.mmnatuurlijk.nl. In de rubriek ‘Jaarverslagen‘ vindt u onder meer alle jaarverslagen tot nu toe.

door: Gijs van Roekel