Elke dag kijk ik vanuit mijn woonkamer uit op deze gigantische knotlinde. Ik vroeg mezelf af hoe oud die zou kunnen zijn en wie de planter zou kunnen zijn.
Deze geweldige linde staat op het Steenbeek en heeft de omgeving door de eeuwen heen zien veranderen. Hij is vermoedelijk gepland rond 1800.
Toen was de eeuwenoude hofstede Steenbeek was deels erfpachtgoed van het Vrouwenconvent te Amersfoort. Dit huis stond op de kruising van Ted Visserweg en Het Steenbeek. Adrianus Croes, eigenaar van land onder Maarn en Maarsbergen, wil in 1796 dat land in percelen verkopen, met de aanbreng in het Oudschildgeldregister van 1599. Rond 1800 kocht Cornelis Steenbeek de boerderij. Naar wie het steenbeek is vernoemd.
In 1960 is de boerderij afgebroken en zijn er de huidige huizen op het perceel gebouwd.
Nu vraag ik me af welk verhaal er past bij deze (knot)linde, is die geplaats voor beschaduwen van het vee of heeft het een beschermende of spirituele reden gehad?
Er bestaan vele verhalen en legendes over een lindebomen. Zo heb je de:
De Beschermende Linde
Naast de eik was de linde de meest voorkomende gerechts- of vergaderboom. Hieronder kwam de gemeenschap bijeen om recht te spreken en te vergaderen om zo de vrede te bewaren. Dit werd ‘judicium sub tilia’ genoemd. Ons woord subtiel komt hier vandaan! Er werd zelfs beweerd dat er onder de linde geen leugens verteld konden worden.
De lindeboom werd vanwege haar beschermende functie vaak direct voor het huis, of op het midden van het erf geplant. Wanneer dit gebeurde aan de zuidzijde van het huis had dit tegelijkertijd een praktische reden. Het bladerdek van de linde gaf zo schaduw tegen een al te felle zon. Vaak werden ze dan gesnoeid in de vorm van een leilinde.
De Spirituele Linde
De lindeboom werd bij de Kelten en de Germanen gezien als heilige boom. De godin Freya zou er zich in vestigen. De geest van de linde gold als beschermer voor huizen, bronnen en kerken.
Ook later werd de lindeboom als ‘goede boom’ beschouwd. Huwelijken werden gesloten onder de linde; de duimen van de geliefden werden dan in de bast gedrukt en ze werden gepland als herdenkingsboom. Een lindehout werd, in amuletvorm, gebruikt als bescherming tegen heksen en geesten.
De Gebruikslinde
De linde wordt veel gebruikt als leiboom, dan wordt ze wel leilinde genoemd. Met hun dichte bladerscherm zorgen ze in de zomer voor verkoeling in huis. Ook knotlindes voor het beschaduwen van vee, markten of terrassen komen voor.
Van de bloemen van de linde kan kruidenthee gemaakt worden, ook wel tilleul genaamd, de Franse naam voor linde (afgeleid van de geslachtsnaam ‘Tilia’). Voordat de raffinage van suiker haar intrede deed, was de linde een belangrijke boom omdat de lindebloei veel honing produceert. Lindehout is een houtsoort die zich zeer goed leent voor houtsnijwerk, draaiwerk en beeldhouwwerk, omdat het vrij zacht is, een fijne nerf heeft en gelijkmatig is opgebouwd. Het kernhout is rozewit tot geelwit en het spinthout wit tot lichtbruin.
Door Iwan van der Veer